Witte sloten
Regio - De afgelopen weken zijn de bermen plotseling veranderd in een geelwitte bloemenzee. Het raapzaad en fluitenkruid is overal werkelijk uit de grond geschoten, en in mum van tijd is het buiten behoorlijk opgefleurd. Op een paar plaatsen in Zwijndrecht kleuren deze dagen echter ook sloten wit door een waterplant die schitterend bloeit: waterviolier.
Waterviolier is een soort die behoort tot de sleutelbloemfamilie, maar onderscheidt zich van de overige soorten omdat het een echte waterplant is. In de winter bestaat deze waterplant uit een bladmassa van kamvormig geveerde bladeren. De plant zie je dan als ‘proppen’ bladeren in het water drijven, maar begin mei komen stengels boven het water uit waar schitterende witte bloemen in een krans omheen staan. Op sommige plaatsen is de soort massaal aanwezig en kan de hele sloot wit kleuren door de waterviolier.
De aanwezigheid van waterviolier is over het algemeen een goed teken en laat zien dat er sprake is van een goede waterkwaliteit. Bovendien is waterviolier uitermate gevoelig voor zout water, wat betekent dat we hier op de rand van het verspreidingsgebied zitten in Nederland. Verder naar het westen wordt het water over het algemeen vaak net wat brakker, waardoor waterviolier daar niet meer te vinden is. In het midden en oosten van Nederland is de soort (onder goede omstandigheden) echter op meer plekken aan te treffen. Dat heeft voor een deel ook te maken met de aanwezigheid van kwel, wat cruciaal is voor waterviolier.
Op plaatsen waar kwel optreedt, is sprake van grondwater wat onder druk aan het oppervlak komt. Kwel treedt vaak op nabij grote waterlichamen of door hoogteverschillen in het landschap. Neem bijvoorbeeld de Veluwe. Bij regenval trekt een deel van het water de bodem in. Daar zakt het naar beneden tot het bijvoorbeeld op een diepere, ondoordringbare kleilaag komt en dus opzij wordt gedrukt. Zodoende komt het op de helling weer boven de grond en wordt beschreven als kwel. Dit proces kan vele tientallen jaren duren en afspelen op kilometers afstand. Het kan zich ook echter op een kleine schaal afspelen, en dat is wat we zien in onze regio. Rondom de Waal en de Devel, waar subtiele hoogteverschillen in het landschap aanwezig zijn en wellicht ook grondlagen een rol spelen, zijn plekken waar kwel optreedt. Dat zijn de plekken waar waterviolier massaal in stroken aanwezig kan zijn. Bijvoorbeeld langs het fietspad aan de zuidkant van de HSL-lijn tussen de Develweg en Heerjansdam.
Waterviolier is van deze kwelplekken afhankelijk, omdat het geen koolstof kan opnemen in de vorm van carbonaat. Waterviolier is afhankelijk van koolstofdioxide (CO2), wat voldoende in het water aanwezig moet zijn. Dat is alleen het geval als er in de ondergrond een veenlaag aanwezig is, welke onder invloed van zuurstof wordt afgebroken. Door een opwaartse waterstroom (kwel) komt deze CO2 in het slootwater terecht en zijn geschikte omstandigheden aanwezig voor waterviolier om te groeien. Als waterviolier in de sloot staat weet je dus dat er sprake is van kwel, en omdat we dat hier hebben, kunnen we van deze schitterende plant genieten.
Heeft u vragen, zelf wat onbekends gezien of andere opmerkingen? Mail me gerust:
cornelisfokker@gmail.com