Ambachts burgemeesterschap:van droom- tot flitsbaan

Volgend jaar maart kunt u een nieuwe gemeenteraad kiezen. Op zich niets bijzonders, ware het niet dat deze nieuwe raad een nieuwe burgemeester zal kiezen. Immers, burgemeester Heijkoop hoopt in 2023 de functionele ontslagleeftijd van 70 jaar te bereiken. Dan komt waarschijnlijk na een periode van elf jaar een eind aan het burgemeesterschap. Heijkoop is daarmee niet de langst of kortst zittende burgemeester. Zijn voorganger Jonker zat bijna vijftien jaar (1996-2011). Vergeleken met termijnen van ex-burgemeesters behoren Heijkoop en Jonker tot de middengroep. Maar er waren ook uitschieters. Zo diende burgemeester (én vlasboer) Van Aken ons dorp maar liefst dertig jaar (1855-1885). Een droombaan dus! Hiermee is hij tot nu toe de “recordhouder”.

De Reus: half jaar
Ik noemde het jaar 1855. Enkele jaren daarvoor, in 1852, ontstond in ons kleine dorp grote bestuurlijke onrust. Een belangrijk teken hiervan was dat Ambacht van 1852 tot 1855 maar liefst vier burgemeesters had. Publicaties noemen tussen 1852 en 1855 slechts twee namen: De Reus en Metman. Inderdaad, Koning Willem III benoemde op 21 juni 1852 J.J. De Reus tot burgemeester van Sandelingen-Ambacht én Hendrik-Ido-Ambacht. Deze benoeming was een voorsorteren op de grote golf van gemeentelijke samenvoegingen in 1855. Voor juni 1852 hadden beide dorpen een eigen burgervader: W. Roodenburg van Hendrik-Ido-Ambacht en J. van ‘t Hoff van Sandelingen-Ambacht. Opmerkelijk is dat De Reus maar een half jaar burgermeester is geweest (juni 1852-december 1852). Het was destijds gebruikelijk in de Nederlandsche Staatsch-Courant te melden dat burgervaders, die vertrokken, “eervol” waren ontslagen. Bij De Reus gebeurde dat niet.

Kluit: zes weken
Vervolgens benoemde Koning Willem III op 15 december 1852 zijn opvolger, namelijk dhr. A. Kluit HZ. Hij hield het na zes weken al voor gezien. Op 31 januari 1853 trad hij ‘op eigen verzoek’ af. Willem III verleende hem daarop prompt ‘eervol ontslag’. In het Nationaal Archief vond ik een brief van enkele raadsleden over zijn snelle vertrek. Deze notabelen waren blijkbaar met een kluitje het riet ingestuurd. Aanvankelijk waren ze enthousiast over Kluit, omdat hij “candidaat-notaris was en meerdere jaren bij eenen burgemeester werkzaam ware geweest”. Maar snel bleek zijn “totalen ongeschiktheid.” “Nauwelijks enkele dagen is de Burgemeester aanwezig, of reeds dadelijk worden duidelijke kenmerken gegeven van totalen ongeschiktheid der betrekking, hetgeen ook spoedig door ZEd (= Zijne Edelheid WS) wordt erkend, met toevoeging dat hij voor de betrekking zoude bedanken”, aldus de briefschrijvers. Wat fout ging, vermeldden ze niet.

Van Vliet: halve maand
Koning Willem III kwam snel met een opvolger. Op dezelfde dag (31 januari 1853) benoemde hij dhr. J.A. van Vliet tot nieuwe burgemeester. Hij zou het evenmin lang volhouden, want al na een halve maand verzocht heer J.A. van Vliet de koning om zijn benoeming “in te trekken”. De term “eervol ontslag” ontbrak. Burgemeester Van Vliet trad af in de tweede helft van februari 1853, waarna de Ridderkerkse burgemeester Hendrik Willem Metman hem opvolgde. Metman kreeg vanaf dat moment Hendrik-Ido-Ambacht en Sandelingen-Ambacht erbij. Deze raad erkende hem niet en pleegde zelfs bestuurlijke ongehoorzaamheid!

Eervolle vermelding
De ambtstermijn van burgemeesters varieerde de afgelopen 200 jaar sterk. De kopgroep van het burgemeesterspeloton vormden Van Aken (30 jaar, zie foto), Jonker en Spoor (15 jaar) en Bax (14 jaar), achteraan bevonden zich De Reus (half jaar), Kluit (6 weken), hekkensluiter van het peloton was Van Vliet (halve maand). Kluit en Van Vliet verdienen door hun flitsbaan een eervolle vermelding in het (Ambachtse) Book of Records!

Willem Schneider