Operatie bij endeldarmkanker is soms niet nodig na afwachten

Een nieuwe aanpak bij de behandeling van endeldarmkanker blijkt te leiden tot minder operaties waarbij een deel van de endeldarm en soms ook de anus moet worden weggenomen. Het gaat om een vijf weken durende combinatie van bestralen en chemotherapie, gevolgd door circa tien weken afwachten. “De bestraling en chemo vormen eigenlijk de voorbereiding op de operatie, maar wanneer we daarna even niets doen, blijkt bij een aantal patiënten per jaar de tumor niet meer waarneembaar”, aldus chirurg Eric Belt van het Albert Schweitzer ziekenhuis. “Dat geldt ook voor verder gevorderde tumoren.”

De zware operatie is dan in elk geval op korte termijn niet nodig. “Wel moet de patiënt intensief onder controle blijven, om te kijken of de tumor niet terugkeert”, schetst Belt. Deze zogenoemde ‘wait and see’-benadering is nog niet de standaard richtlijn, maar de eerste ervaringen zijn hoopvol. “Het operatief wegnemen van een tumor uit de endeldarm heeft voor de patiënt grote gevolgen, dus liever doen we dat niet. Meestal is daarna een stoma nodig als kunstmatige uitgang voor ontlasting.”

Maar ook in dat opzicht werd de afgelopen jaren al veel vooruitgang geboekt, vertelt de chirurg. “Een tumor die te diep in de endeldarm ligt, kon voorheen niet met een kijkoperatie via de buik worden bereikt. Het enige alternatief was vroeger dan ook de procedure met open chirurgie vanaf de buitenkant, waarbij ook de anus moest worden weggenomen.” De zogeheten TaTME-techniek (transanale totale mesorectale excisie), waarmee het Albert Schweitzer ziekenhuis circa vijf jaar geleden tot de voorhoede in Nederland behoorde, bracht hier verandering in.

Belt: “Bij deze methode opereren we met twee chirurgische teams tegelijk naar elkaar toe met twee kijkoperaties. Aan de ene kant via de buikholte langs de darm en aan de andere kant door de anus heen, die zelf gespaard blijft. Het allerlaatste stukje endeldarm wordt hierbij eerst strak afgebonden, zodat de tumor als het ware opgesloten zit. Daarna maken we dit stuk endeldarm met behulp van speciale instrumenten via de anus verder los en kunnen we het op die manier verwijderen. Desgewenst kan het gezonde deel van de endeldarm weer op de anus worden aangesloten, die dan in veel gevallen zijn functie kan terugkrijgen.”

Endeldarmkanker vormt een relatief kleine groep binnen de uiteenlopende vormen van kanker. Jaarlijks krijgen in Nederland ruim drieduizend mensen de diagnose. In het Albert Schweitzer ziekenhuis wordt endeldarmkanker zo’n dertig keer per jaar met een operatie behandeld.

Foto: Chirurg Eric Belt: “Het operatief wegnemen van een tumor uit de endeldarm heeft voor de patiënt grote gevolgen, dus liever doen we dat niet.”